ความในใจ ชนิด สายประดิษฐ์
หลักฐานที่ดีอีกอย่างหนึ่งเกี่ยวกับความผูกพันระหว่าง สุชาติ ภูมิบริรักษ์ และศรีบูรพา ก็คือข้อความในจดหมายล่าสุดถึง สุชาติ ภูมิบริรักษ์ จาก "ชนิด สายประดิษฐ์"ภริยาของศรีบูรพา ลงวันที่ 16 มกราคม พ.ศ.2547 ความว่า
"คุณสุชาติที่นับถือขอบคุณมากค่ะที่ร่วมกันภูมิใจในการที่ยูเนสโกมีมติให้ กุหลาบ สายประดิษฐ์ เป็น "บุคคลดีเด่น"ขอฝากขอบคุณมายังลิลลี่ด้วย (ภริยา คุณสุชาติ ภูมิบริรักษ์-ผู้เขียน) ทั้งคุณสุชาติและลิลลี่เป็นผู้ใกล้ชิดกับคุณลุง (หมายถึง "ศรีบูรพา" -ผู้เขียน) มานานปี โดยเฉพาะคุณสุชาติเคยร่วมกินร่วมอยู่รู้เห็นกันแทบตลอด 24 ชั่วโมงมาตั้งแต่คุกบางขวางเกือบห้าปี ที่จีนอีกหลายปี เป็นผู้พูดได้เต็มปากว่าสมควรหรือไม่ คำของสุชาติรวมถึงลิลลี่จึงมีน้ำหนักมาก และคุณค่าสูง... อี๊ด (คุณสุรพันธ์ สายประดิษฐ์ บุตรชาย "ศรีบูรพา" -ผู้เขียน) ฝากขอบคุณมาด้วยค่ะ"นับถือและรำลึกถึงเสมอชนิด สายประดิษฐ์
ประโยคของ ชนิด สายประดิษฐ์ ที่ว่า "คุณสุชาติเคยร่วมกินร่วมอยู่รู้เห็นกันแทบตลอด 24 ชั่วโมงมาตั้งแต่คุกบางขวางเกือบห้าปี ที่จีนอีกหลายปี..."จึงน่าจะเป็นหลักฐานที่อาจกล่าวได้ว่า ข้อมูลจากคำให้สัมภาษณ์ของ สุชาติ ภูมิบริรักษ์ เกี่ยวกับช่วงชีวิตในจีนของศรีบูรพา รวมถึงช่วงชีวิตในไทยบางส่วน ครั้งเคยร่วมวงการหนังสือพิมพ์ ร่วมเป็นผู้ต้องหาในคดี "กบฏสันติภาพ"อยู่ในคุกบางขวางด้วยกัน และช่วงชีวิตก่อนตัดสินใจไปจีนในวาระเดียวกันของศรีบูรพาผ่านมุมมองของ สุชาติ ภูมิบริรักษ์ นั้นย่อมมีคุณค่าน่าศึกษาเพียงใดสำหรับผู้สนใจชีวประวัติในจีนของศรีบูรพา
รวมถึงสภาพการเมืองไทยและสภาพความสัมพันธ์ไทย-จีนในยุคนั้น
ผู้เขียน ขณะเป็น"ผู้ประกาศข่าว"ประจำสถานีวิทยุซีอาร์ไอ หรือ
China Radio International ของรัฐบาลสาธารณรัฐประชาชนจีน
16 ปีแห่งความหลัง
ชีวิตของศรีบูรพาหลายแง่มุมเคยได้รับการเผยแพร่มาบ้างแล้วไม่น้อยทั้งในหนังสือหรือบทความที่เขียนแนะนำ เชิดชูหรือยกย่องศรีบูรพาในโอกาสต่างๆ จากนักเขียนหรือผู้ใกล้ชิดบางส่วน ทั้งชาวไทยและชาวต่างประเทศ
หากแต่ "ช่วงชีวิตในจีน"ร่วม 16 ปีจวบจนถึงลมหายใจสุดท้ายของชีวิตศรีบูรพานั้นกลับดูเหมือนจะเลือนรางห่างเหินจากการรับรู้ของผู้อ่านชาวไทยมานับนาน
แม้กระทั่งผู้ใกล้ชิดบางท่านที่ไม่ได้รับทราบข่าวคราวหรือชะตากรรมของศรีบูรพาอีกหลังจากเดินทางเข้าสู่ผืนแผ่นดินสาธารณรัฐประชาชนจีนแล้ว
ด้วยปัญหา "ระยะห่าง"ระหว่างสองผืนแผ่นดินคือประเทศไทยกับประเทศจีน ซึ่งหากนับเป็นจำนวนกิโลเมตรก็อาจไม่กี่ชั่วโมงบิน แต่ด้วยเงื่อนไขทางสังคมและการเมืองในช่วงเวลาที่ศรีบูรพาพำนักอยู่ในจีนระหว่างปี พ.ศ.2501 ถึง พ.ศ.2517 นั้น ทำให้ดูเหมือนศรีบูรพาจะอยู่ห่างไกลจากประเทศบ้านเกิดเมืองนอนเสียเหลือเกิน...
และสำหรับนักอ่านแล้วก็แทบจะไม่เห็นผลงานของเขาอีกเลยนับแต่บัดนั้น ทั้งที่ความจริงจากข้อมูลของผู้ใกล้ชิดคือ สุชาติ ภูมิบริรักษ์ แจ้งว่า
"ศรีบูรพาเขียนหนังสือตลอดเวลาที่อยู่ในจีน"
เนื่องในวาระการเฉลิมฉลองรำลึกครบรอบ 100 ปีศรีบูรพา ผู้เขียนจึงเห็นสมควรเผยแพร่ข้อเขียนผ่านการบอกเล่าเรื่องราวย้อนรำลึกความทรงจำจากอดีตร่วม 50 ปีในจีนของ "สุชาติ ภูมิบริรักษ์"อดีตนักหนังสือพิมพ์ นักเขียน และผู้เชี่ยวชาญอาวุโส "นิตยสารภาพจีน" (CHINA PICTORIAL) ของกรมการพิมพ์ภาษาต่างประเทศแห่งชาติจีน ซึ่งได้เดินทางไปจีนในนามของ "คณะส่งเสริมวัฒนธรรมแห่งประเทศไทย"ภายใต้การนำของหัวหน้าคณะคือศรีบูรพาและคณะ
และได้ใช้ชีวิตในประเทศสาธารณรัฐประชาชนจีน ชนิด "ร่วมหลังคาเดียวกับศรีบูรพา"ในฐานะมิตรสนิทจวบจนศรีบูรพาอำลาบรรณพิภพ และจวบจนกระทั่งทุกวันนี้
สุชาติ ภูมิบริรักษ์ ปัจจุบันวัย 80 ปี เกิดเมื่อวันที่ 31 มิถุนายน พ.ศ.2470 ที่จังหวัดชัยภูมิ
เขาเคยเป็นบรรณาธิการหนังสือพิมพ์ "อิสรภาพ"มีผลงานแปลเด่นหลายเรื่อง ทั้งเรื่องยาวและเรื่องสั้นที่ฝากไว้ในแผ่นดินจีน เช่น "หมิงกูเหนียง""คลื่นลมวันวิวาห์""รังว่าง""ชุมนุมนิทานชนชาติไทยยูนนาน"เป็นต้น
นอกจากนี้ยังมีผลงานอีกมากมายหลายเรื่องที่ สุชาติ ภูมิบริรักษ์ เป็นบรรณาธิการ เช่น "ชุมนุมเรื่องสั้นของหลู่ซิ่น""ศึกซังกำเลียง""หวนระลึกการเดินทัพทางไกล""สงครามฝิ่น""การปฏิวัติซินไฮ่""ขบวนการจี้เหอถวน""เกาอี้เป่า"และอื่นๆ คือ "อีสาน ดินแดนแห่งเลือดและน้ำตา"และหนังสือเชิงประวัติศาสตร์ "สืบประวัติชาติไทย น่านเจ้า อาณาจักรของใคร"ซึ่งได้รับการวิพากษ์วิจารณ์ในวงกว้างในยุคนั้น
นอกจากนั้น ยังเขียนและแปลผลงานภาษาไทยฝากไว้ในประเทศจีนอีกบางส่วน โดยใช้นามจริงบ้างและไม่ลงชื่อบ้าง
ผลงานเรื่องนี้จึงเป็นการรำลึกความทรงจำผ่านการบอกเล่าเรื่องราวสดๆ และผ่านการทบทวนข้อมูลจากสมุดบันทึกหลายเล่มที่เคยได้รับการบันทึกไว้ในช่วงเดินเคียงคู่กับศรีบูรพา ครั้งที่ท่านยังมีชีวิตอยู่ของมิตรสนิทศรีบูรพานาม "สุชาติ ภูมิบริรักษ์"และยังมีบางมุมมองเสริมจากผู้ใกล้ชิดบางท่านประกอบ
สุชาติ ภูมิบริรักษ์ เคยกล่าวเอาไว้เกี่ยวกับการเปิดเผยข้อมูล "ช่วงชีวิตในจีน"ร่วม 50 ปีของเขาที่ทำให้มีโอกาสได้ "ร่วมหลังคาเดียว"กับศรีบูรพาอยู่ในประเทศสาธารณรัฐประชาชนจีนว่า เป็นเรื่องที่ใช้เวลาทบทวนยาวนานอย่างรอบคอบ
และในที่สุดก็ได้ตัดสินเปิดเผยความจริงเพื่อประโยชน์ของสาธารณะ
"เคยมีศาสตราจารย์ชาวจีนสองท่านมาคุยกับผม บอกว่าคุณสุชาติควรจะเขียนระลึกความทรงจำในการเยือนจีนเพราะศรีบูรพาไม่อยู่แล้ว ก็ไม่มีคนเขียนแล้ว ประวัติความสัมพันธ์ไทย-จีนช่วงนี้จะขาดหายไปเฉยๆ เพราะฉะนั้นถ้าคุณเขียนออกมา ช่องว่างตอนนี้ก็จะเต็มสนิท หมายความว่าให้ผมเติม "ช่องว่าง"ให้เต็มสำหรับความสัมพันธ์ระหว่างจีน-ไทย"
สุธาทิพย์ โมราลาย ผู้เขียนขณะเป็น"ผู้เชี่ยวชาญต่างประเทศ"
สังกัดประจำกระทรวงวิทยุ โทรทัศน์ และภาพยนตร์แห่งชาติจีน ณ กรุงปักกิ่ง
ฉลองความสัมพันธ์ไทย-จีน
นับวันความสัมพันธ์ระหว่างประเทศไทยและประเทศจีนจะมีความกระชับแน่นแฟ้นยิ่งขึ้นตามกาลเวลา รวมถึงความสัมพันธ์ด้านการแลกเปลี่ยนและความร่วมมือต่างๆ ในวงกว้าง และการไปมาหาสู่กันระหว่างผู้นำของทั้งสองประเทศ อันเป็นช่วงที่กล่าวได้ว่าสะท้อนความสัมพันธ์ที่เจริญงอกงามที่สุดช่วงหนึ่งเท่าที่ได้สืบทอดมายาวนานจากอดีตของประชาชนทั้งสองประเทศ ซึ่งในปี พ.ศ.2547 ก็ได้เวียนมาบรรจบครบวาระการเฉลิมฉลองความสัมพันธ์ไทย-จีนอย่างเป็นทางการครบรอบ 30 ปี โดยผู้นำทั้งสองประเทศได้ดำเนินการจัดงานเฉลิมฉลองครั้งยิ่งใหญ่ขึ้น
ประกอบกับวันที่ 13 มีนาคม พ.ศ.2547 ที่ผ่านมา ตรงกับวาระครบรอบวันเกิด 100 ปีของศรีบูรพา และเพื่อเป็นการแสดงคารวะอาลัยและเชิดชูผลงานของนักเขียนไทยผู้มีแบบอย่างการใช้ชีวิตดีงามและรังสรรค์ผลงานทรงคุณค่าไว้ประดับวงวรรณกรรมไทยจนได้รับการยกย่องในวงกว้าง รวมถึงมีบทบาทสำคัญเป็นผู้หนึ่งที่ย่างก้าวกรุยทางอยู่เบื้องหลังการบุกเบิกความสัมพันธ์ไทย-จีนในยุคที่ยังต้องระหกระเหินและบุกบ่าฝ่าฟันกับอุปสรรคบางประการอย่างลำบากยากเย็นนั้น
ข้อเขียนนี้จึงน่าจะเป็นอีกหนทางหนึ่งในการศึกษาด้านความสัมพันธ์ไทย-จีนในช่วงระยะครึ่งศตวรรษนี้ และเป็นอีกแนวทางหนึ่งในการศึกษาชีวิต แนวคิด และผลงานของนักประพันธ์ไทยนาม "ศรีบูรพา"ที่สังคมและโลกยกย่องให้เป็น "บุคคลดีเด่นของโลก"เพื่อให้ชนรุ่นหลังได้ใช้ประกอบการศึกษาต่อไป
หมายเหตุ: เผยแพร่ครั้งแรกใน มติชนสุดสัปดาห์
ติดตามความเคลื่อนไหวของ ประชาไท ทางอีเมล คลิกอ่าน http://goo.gl/8xIcV หรือเฟซบุ๊ค http://fb.me/Prachatai